Tên di sản : Nhà thờ họ Đặng Văn

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : 4789/QĐ-UBND

Giới thiệu

Họ Đặng Văn là một dòng họ lớn có truyền thống lâu đời ở làng Mỹ Khê, xã Quảng Trạch, huyện Quảng Xương. Về quy mô và cấu trúc nhà thờ ngày xưa gồm có nhà tiền đường và hậu cung có kết cấu hình chữ Đinh (J) nhưng vào khoảng năm 1957 - 1958 ngôi nhà thờ đã bị phá hủy hoàn toàn lấy vật liệu làm công trình công cộng như trường cấp I của xã. Vị trí đất đai cũ của nhà thờ đã chia cho dân ở, dòng họ chỉ còn lưu lại được sắc phong và bát hương đá, mãi những năm gần đây dưới sự chỉ đạo của Đảng cùng với sự quan tâm của chính quyền các cấp, năm 1994, ngôi nhà thờ dòng họ Đặng Văn đã được tôn tạo lại trên mảnh đất của làng Mỹ Khê cách vị trí đất cũ khoảng 300m. Nhà thờ họ Đặng Văn tọa lạc hướng Tây, trên thửa đất cao ráo và thoáng, xung quanh là xóm làng bao bọc.

Quy mô công trình kiến trúc nhà thờ họ Đặng Văn hiện nay bao gồm: Đường vào di tích, Sân, Nhà thờ chính

Đường vào di tích: có chiều dài 40m, rộng 3m, lối giữa được lát gạch đất nung, chiều rộng 2m; hai bên được láng xi măng.

Sân: có chiều dài 6,97m, rộng 4m được lát gạch đất nung (25cm x 25cm).

Nhà thờ gồm có Nhà tiền đường và Hậu cung

Nhà Tiền đường Là công trình kiến trúc gỗ được tôn tạo lại năm 1994, gồm có 3 gian hai chái, tường hồi bít đốc được kết cấu theo kiểu truyền thống. Từ ngoài vào trong như sau:

Toàn bộ hệ thống cửa của nhà tiền đường là của ván ghép, xuân hoa phía trên là các con tiện vuông, khoảng trống là các ô thoáng xen kẽ với con tiện, tạo không khí thoáng đãng cho nhà thờ. Kích thước bước gian như sau:

Gian thứ nhất dài 2,2m; Gian thứ 2 có chiều dài 2,17m; Gian thứ 3 có chiều dài 2,1m;

Chái hai bên có chiều dài 0,2m. Chiều rộng lòng nhà như sau: từ giọt tranh đến cột hiên có chiều rộng 0,1m, cột hiên đến cột long cốt có chiều rộng 1m, cột long cốt đến cột cái là 2,2m, cột cái đến cột quân là 0,85m, cột quân đến tường hậu là 0,75m.

Nhà có tổng số 18 cột (trong đó vì 1 và 4 mỗi vì có 5 cột; vì 2 và 3 trốn cột cái trước mỗi vì có 4 cột) các cột đều được đứng trên đá tảng (trong đó 4 cột hiên đứng trên đá tảng tròn, 4 cột long cốt 6 cột cái, 4 cột quân đứng trên đá tảng vuông).

Kiểu dáng kết cấu của bộ vì kèo như sau: Bộ vì thứ 1 đăng đối với bộ vì thứ 4; bộ vì thứ 2 đăng đối với bộ vì thứ 3.

Kết cấu bộ vì thứ 1 và 4: hai bộ vì kèo này giống nhau về kiểu dáng và kết cấu. Từ ngoài vào trong gồm bẩy hiên đầu ngoài đỡ tàu mái trước đầu trong lồng qua cột hiên, nghé kẻ nằm dưới xà ngang, xà ngang liên kết cột hiên và cột long cốt, trên xà ngang có 3 trụ đứng đỡ trực tiếp các con rường đơn, đầu ngoài các con rường ngậm lá dong đỡ hoành mái, liên kết cột long cốt với cột cái là xà lòng nối đầu cột long cốt với thân cột cái, trên xà lòng là kẻ ngồi, kẻ ngồi ngậm lá dong làm nhiệm vụ điều chỉnh độ dốc và đỡ hoàng mai. Liên kết đầu hai cột cái là câu đầu có hai đầu nghé, trên lưng đỡ hệ thống giá chiêng gồm hai trụ trốn ngồi trên hai bát đấu, phần đầu trụ có hai bát đấu để rướng bụng lợn, trên tường bụng lợn là guốc đỡ thượng lương, liên kết cột cái sau với cột quân sau là xà lòng, dưới xà lòng phía cột quân sau là đầu nghé, lưng xà lòng là kẻ ngồi, trên lưng kẻ ngồi ngậm ván dong, từ cột quân sau đến tường hậu là kẻ bẩy.

Bộ vì thứ 2 và vì 3: có kết cấu hoàn toàn khác với bộ vì 1 và 4. Hai bộ vì này có kết cấu từ ngoài vào trong gồm phía trước là bẩy hiên, liên kết cột hiên với cột long cốt là xà ngang, trên lưng xà ngang là kẻ ngồi, kẻ ngồi ngậm lá dong đỡ hoành tải, cột long cốt liên kết với cột cái sau là quá giang (trênh), cả hai vì này trốn cột cái trước nhằm tăng thêm diện tích sử dụng cho công trình, vị trí cột cái trước được thay thế bằng trụ trốn, bát đấu đỡ trụ trốn, ngồi trên trềnh, liên kết trụ trốn với cột cái sau là câu đầu, bộ vì kèo từ cột long cốt lên nóc xuống đến cột quân sau là hệ thống kèo suốt, liên kết cột cái sau với cột quân sau là xà lòng, dưới xà lòng phía cột quân là nghé kẻ, từ cột quân sau đến tường hậu là kẻ bẩy.

Liên kết các bộ vì với nhau là xà hạ (xà đại) và xà thượng (xà thế hoành), các xà vừa liên kết bộ vì vừa tạo bộ giằng vững chắc cho công trình. Hoành tải bằng luồng, rui mè luồng; Mái nhà được lợp bằng ngói máy, nền lát gạch đất nung 20 x20cm.

Nhà Hậu cung: được nối với nhà tiền đường bằng hè (ống muống), hè được đổ bê tông, để đưa nước ra ngoài. Nhà Hậu cung gồm có 3 cửa làm theo kiểu tam quan, hai bên của cuốn vòm chiều cao 2m, rộng 63cm; cửa giữa có chiều cao 2m, rộng 1,39m, qua cửa vào trong hậu cung. Hậu cung là công trình kiến trúc đơn giản kích thước nhà chiều dài 3,4m, rộng 3,5m, gồm có 1 gian hai chái theo kiểu nhà 4 mái, trong đó có 2 vì kèo được gác trên trếnh giả; trếnh gác trên tường, hai vì kèo này đều là kèo suốt không có họa tiết hoa văn, mái lợp ngói máy, phía trước có rồng chầu mặt nhật, tuy nhiên đây là công trình làm trước, sau đó mới làm nhà Tiền đường phía trước cho nên phần rồng chầu đã bị nhà tiền đường che khuất.

Hệ thống thờ tự:

Nhà Tiền đường gồm có các ban thờ sau: Chính giữa là ban thờ cụ Đặng Nghiêm (1170 – 1236) (nhà thờ chính ở tỉnh Thái Bình), dòng họ rước chân nhang cụ về thờ vọng. Cụ Đặng Nghiêm là người đỗ đạt làm quan dưới triều Lý là người có công với triều đình, trên ban thờ có long ngai, bài vị bát hương và các đồ tế lễ...

Gian bên tả là ban thờ Bà Cô, trên ban thờ có bát hương và các đồ tế lễ. Gian bên hữu là ban thờ ông Chú, trên ban thờ có bát hương và các đồ tế lễ.

Nhà Hậu cung gồm có 3 lớp trong đó: Lớp trên cùng là ban thờ cụ tổ Đặng Văn Giác, trên ban thờ có long ngai, bài vị, bát hương đá (cổ) và các đồ tế lễ. Lớp giữa có 4 long ngai, bài vị của con cụ Giác, đây cũng chính là tổ của các chị họ. Lớp thứ ba thờ Đặng Văn Đoài, và Đặng Văn Lan, trên ban thờ có bát hương và các đồ tế lễ.